کد مطلب:180 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:435
نماز مسافر
مسأله 1119ـ مسافر با «هشت شرط» باید نمازهای چهار ركعتی را دو ركعت به جا آورد:
شرط اوّل ـ سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد
مسأله 1120ـ كسی كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ (حدود 43 كیلومتر) است باید نماز را شكسته بخواند، خواه رفتنش چهار فرسخ (5/21 كیلومتر تقریباً) باشد یا كمتر یا بیشتر، همین اندازه كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ باشد نماز شكسته است و خواه در همان روز و شب برگردد یا فاصله ای بیفتد، مگر این كه در بین این
[213]
مسافت، ده روز قصد اقامه كند.
مسأله 1121ـ اگر شك دارد سفر او هشت فرسخ است یا نه، نباید نماز را شكسته بخواند، ولی در صورت شك باید از كسانی كه به آن راه آشنا هستند تحقیق كند، مگر این كه مشقّت زیادی داشته باشد.
مسأله 1122ـ مقدار مسافت را از راههای مختلف می توان دریافت نخست این كه خودش اندازه گیری كرده و یقین حاصل كند، دوم این كه در میان مردم معروف باشد، سوم این كه شخص مورد اعتمادی خبر دهد.
مسأله 1123ـ هرگاه یقین دارد سفر او هشت فرسخ است و نماز را شكسته بخواند، بعد بفهمد هشت فرسخ نبوده، نمازش باطل است و باید آن را اعاده كند و چهار ركعت بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید، امّا اگر یقین داشت مسافت مورد نظر هشت فرسخ نیست و در اثناء راه فهمید كه هشت فرسخ بوده باید نماز را شكسته بخواند و اگر تمام خوانده اعاده كند.
مسأله 1124ـ اگر میان دو محلّی كه فاصله آن كمتر از چهار فرسخ است چند مرتبه رفت و آمد كند نماز او شكسته نخواهد بود، هرچند روی هم رفته هشت فرسخ و بیشتر شود مگر این كه عرفاً به او مسافر بگویند و در این صورت بنا بر احتیاط هم نماز را تمام و هم شكسته بخواند.
مسأله 1125ـ هرگاه محلّی دو راه دارد كه یكی كمتر از هشت فرسخ و دیگری هشت فرسخ یا بیشتر است، اگر از راه اوّل برود باید تمام بخواند و اگر از راه دوم برود نمازش شكسته است.
مسأله 1126ـ برای حساب مسافت هشت فرسخ باید از آخرین خانه های شهر حساب كرد.
شرط دوم ـ از اوّل، قصد هشت فرسخ را داشته باشد
مسأله 1127ـ اگر اوّل می خواهد به محلّی كه كمتر از هشت فرسخ است برود ودر
[214]
وسط راه یا پس از رسیدن به آن مقصد قصد كند مسافرت خود را ادامه دهد بطوری كه مجموع مسافرت او هشت فرسخ باشد، چون از اوّل قصد نداشته باید نماز را تمام بخواند، ولی اگر در اثنا، یا پس از رسیدن به مقصد قصد كند از آنجا هشت فرسخ یا بیشتر برود، نماز او شكسته است.
مسأله 1128ـ كسی كه به دنبال گمشده ای می رود و نمی داند چه مقدار باید برود تا مقصود خود را پیدا كند، باید نماز را تمام بخواند، ولی در برگشتن چنانچه تا وطن یا محل اقامتش هشت فرسخ یا بیشتر باشد نماز او شكسته است.
مسأله 1129ـ كسی كه قصد هشت فرسخ دارد باید نمازش را شكسته
بخواند، هرچند هر روز مقدار كمی راه برود ولی به اندازه ای باشد كه به او
مسافر گویند.
مسأله 1130ـ كسی كه اختیارش در سفر با دیگری است مانند پسری كه با پدر خود مسافرت می كند، چنانچه بداند سفر پدرش هشت فرسخ است باید نماز را شكسته بخواند، حتّی اگر كسی را به اجبار به جایی می برند (مانند زندانی) و بداند مسافت او هشت فرسخ یا بیشتر است همین حكم را دارد، مگر این كه احتمال عقلایی بدهد كه پیش از رسیدن به چهار فرسخ از آنها جدا می شود و برمی گردد.
شرط سوم ـ در بین راه از قصدش برنگردد
مسأله 1131ـ اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد، یا مردّد شود باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت خود منصرف شود، باید نماز را شكسته بخواند، مگر این كه مردّد درماندن و برگشتن باشد و یا بخواهد همان جا ده روز بماند.
مسأله 1132ـ هرگاه بخواهد به محلّی كه هشت فرسخ یا بیشتر است برود، اگر پیش از آن كه به هشت فرسخ برسد مردّد شود كه بقیّه راه را برود یا نه و در آنجا مقداری متوقّف شود و بعد تصمیم بگیرد بقیّه راه را ادامه دهد باید نماز را شكسته بخواند و
[215]
اگر در حال تردید مقداری از مسافت را طی كند سپس تصمیمش بر ادامه راه شود، چنانچه باقیمانده راه با آنچه قبلاً با قصد طی كرده هشت فرسخ یا بیشتر باشد نماز را شكسته می خواند.
شرط چهارم ـ قبل از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود عبور نكند و نخواهد ده روز یا بیشتر در اثناء راه توقف كند.
مسأله 1133ـ اگر مسافر به وطن خود وارد شود سفر او قطع می گردد و همچنین اگر به محلّ اقامه ده روز برسد، حتّی اگر تردید دارد كه از وطنش بگذرد یا در جایی ده روز اقامه كند باز هم نماز او تمام است.
شرط پنجم ـ سفر او برای كار حرامی نباشد
مسأله 1134ـ اگر به قصد دزدی، خیانت، یا كار حرام دیگری سفر كند، باید نماز را تمام بخواند، همچنین اگر خود سفر حرام باشد مثل این كه چنان مسافرتی برای بدن او ضرر قابل ملاحظه ای دارد، یا زن بدون اجازه شوهر سفر كند (بنا بر احتیاط واجب) یا فرزند با نهی پدر و مادر سفر نماید بطوری كه مایه اذیّت آنها شود، باید نماز را تمام بخواند; ولی اگر سفر واجبی مانند حجّ واجب بوده باشد رضایت شوهر و پدر ومادر شرط نیست و نماز شكسته است.
مسأله 1135ـ هرگاه خود سفر حرام نباشد و به منظور كار حرامی نیز سفر نمی كند، ولی در اثناء سفر، معصیت یا معصیتهایی انجام می دهد، مثل این كه در سفر شراب بخورد، یا غیبت كند و به مردم ظلم نماید، نماز او شكسته است.
مسأله 1136ـ هرگاه برای فرار از انجام كار واجبی مسافرت نماید، مثل این كه بدهكار است و می تواند بدهی خود را بدهد و طلبكار هم مطالبه می كند، امّا او برای فرار از پرداخت بدهی مسافرت نماید، باید نماز را تمام به جا آورد، ولی اگر چنین
[216]
قصدی را ندارد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1137ـ اگر سفر حرام نیست، ولی سوار بر مركب غصبی شود، یا در زمین غصبی مسافرت می كند، بنابر احتیاط جمع میان نماز شكسته و تمام كند، یعنی هم نماز دو ركعتی هم چهارركعتی به جاآورد.
مسأله 1138ـ هرگاه كسی همراه ظالمی سفر كند و مسافرت او كمك به ظالم محسوب شود سفر او حرام است و نمازش را باید تمام بخواند، مگر آن كه مجبور باشد یا برای انجام وظیفه مهمتری مانند نجات جان مظلومی با او سفر كند كه در این صورت نمازش شكسته است.
مسأله 1139ـ مسافرت به قصد تفریح و گردش و استفاده از آب و هوا و مانند آن تا آنجا كه موجب اسراف و كار حرام دیگری نباشد جایز است و نماز را باید شكسته بخواند.
مسأله 1140ـ كسی كه برای امرار معاش به شكار می رود سفرش حلال و نمازش شكسته است، همچنین اگر برای فراهم كردن درآمد بیشتر باشد، امّا كسی كه برای لهو و تفریح و خوشگذرانی به شكار می رود، سفرش حرام ونمازش را باید تمام بخواند.
مسأله 1141ـ كسی كه از سفر معصیت بر می گردد اگر توبه كرده و تا محلّی كه می خواهد بر گردد هشت فرسخ یا بیشتر باشد، باید نماز را شكسته بخواند، همچنین اگر توبه نكرده ولی در بازگشت آلوده به معصیت نیست.
مسأله 1142ـ هرگاه كسی كه سفرش سفر معصیت است در اثناء راه از قصد
خود برگردد، چنانچه باقیمانده راه هشت فرسخ یا بیشتر باشد و یا مجموع
رفتن و برگشتن هشت فرسخ است باید نماز را شكسته بخواند، ولی بعكس اگر به قصد معصیت سفر نكرده، ولی در بین راه قصدش تغییر كند و بقیّه راه را برای معصیت برود، باید نماز را تمام بخواند، امّا آنچه را قبلاً شكسته خوانده اشكالی ندارد.
[217]
شرط ششم ـ از صحرانشین های خانه بدوش نباشد
مسأله 1143ـ «صحرانشینهای خانه بدوش» كه وطن خاصی ندارند و هرجا آب و خوراك برای خود و حیواناتشان فراهم باشد توقّف می كنند، باید در این مسافرتها نمازشان را تمام بخوانند و روزه را بگیرند.
مسأله 1144ـ هرگاه صحرانشین خانه به دوش مانند مردم دیگر برای زیارت خانه خدا، یا تجارت، یا مسافرت دیگری غیر از آن مسافرت كه جزء زندگی اوست برود باید نماز را شكسته بخواند.
شرط هفتم ـ شغل و كار او مسافرت نباشد
مسأله 1145ـ راننده ها، خلبان ها، كشتیبان ها و ساربان ها و مانند آنها كه سفر، شغل آنهاست باید نماز را تمام بخوانند هرچند در سفر اوّل باشد.
مسأله 1146ـ كسی كه شغلش مسافرت نیست، ولی مسافرت مقدّمه شغل اوست، مانند معلّم و كارگر و كارمندی كه خودش ساكن شهری است و همه روز برای انجام كار به نقطه دیگری می رود كه رفت و آمد او هشت فرسخ یا بیشتر است، باید نماز را تمام بخواند و روزه را بگیرد.
مسأله 1147ـ كسی كه شغلش مسافرت است اگر برای كار دیگری غیر از شغل خود (مثلاً برای حج یا زیارت یا مقصد دیگری) مسافرت كند، باید مانند سایر مسافران نماز را شكسته بخواند، ولی اگر راننده ای اتومبیل خود را برای زیارت كرایه دهد و در ضمن خودش هم زیارت كند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1148ـ كسانی كه راهنمای حج و مدیر كاروان حجّاج و مانند آن می باشند، در صورتی كه مسافرت جزء یا مقدّمه شغل آنها محسوب شود و این كار مدّت قابل ملاحظه ای (حدود چند ماه) به طول انجامد باید نماز را تمام بخوانند.
مسأله 1149ـ كسی كه در مقداری از سال شغلش مسافرت است مثل راننده ای كه
[218]
فقط در تابستان یا زمستان كار رانندگی می كند، باید در سفری كه مشغول به كارش هست نماز را تمام بخواند.
مسأله 1150ـ كسی كه شغلش رانندگی داخل شهرهاست اگر اتّفاقاً به سفر خارج از شهر برود و هشت فرسخ و بیشتر باشد نمازش شكسته است، امّا كسی كه هم رانندگی داخل شهر می كند و هم راننده بیابانی است وقتی به خارج شهر می رود نماز را باید تمام بخواند.
مسأله 1151ـ كسی كه شغلش مسافرت است اگر ده روز یا بیشتر در محلّی بماند، خواه وطن او باشد یا نه، و خواه از اوّل، قصد ده روز را داشته یا نه، باید در سفر اوّل نماز را شكسته بخواند و اگر شك كند كه ده روز مانده یا نه، باید نمازش را تمام بخواند.
مسأله 1152ـ كسانی كه برای خود وطنی اختیار نكرده اند و به سیاحت و جهانگردی مشغولند باید نماز را تمام بخوانند.
مسأله 1153ـ كسی كه شغلش مسافرت نیست، ولی در شهر یا دهی جنسی دارد كه برای حمل آن مسافرتهای پی در پی می كند باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1154ـ كسی كه از وطنش صرف نظر كرده و می خواهد وطن دیگری برای خود انتخاب كند باید در مسافرت نماز را شكسته بخواند، مگر آن كه سفرش طولانی شود و جزء افراد خانه بدوش حساب شود.
شرط هشتم ـ به حدّ ترخّص برسد
مسأله 1155ـ «حدّ ترخّص» یعنی از وطن یا محلّ اقامتش به اندازه ای دور شود كه صدای اذان شهر را نشنود و مردم شهر او را نبینند، امّا دیدن و ندیدن دیوارهای شهر اثری ندارد، ولی باید در هوا گرد و غبار یا مه یا چیز دیگری كه مانع دیدن است یا سرو صدایی كه مانع شنیدن است وجود نداشته باشد و اگر یكی از این دو علامت حاصل شود كافی است، به شرط اینكه یقین به نبودن دیگری نداشته باشد، و الاّ
[219]
احتیاط جمع میان نماز شكسته و تمام است.
مسأله 1156ـ معیار در شهرها شهرهای معمولی است و اگر شهری زیاد در گودی یا در بلندی قرار گرفته باشد باید مطابق شهرهای معمولی با آن رفتار كرد، یعنی ببینیم چه اندازه مسافت سبب می شود كه در شهرهای معمولی انسان صدای اذان شهر را نشنود و اهالی شهر او را نبینند.
مسأله 1157ـ هرگاه شك كند به حدّ ترخّص رسیده یا نه، یا نداند صدایی را كه می شنود صدای اذان است یا صدای دیگر، باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر بفهمد صدای اذان است ولی كلمات آن قابل تشخیص نباشد احتیاط جمع است.
مسأله 1158ـ هرگاه به جایی برسد كه اذان شهر را كه معمولاً در جای بلند می گویند نشنود نمازش شكسته است، هر چند اذانی را كه با بلند گوهای قوی می گویند بشنود و اگر كسی گوش و چشمش از معمول ضعیف تر یا بسیار قوی تر است اعتباری به آن نیست بلكه اعتبار به گوش و چشمهای معمولی است.
مسأله 1159ـ هرگاه كسی در اثناء مسافرت به وطنش برسد نمازش در آنجا تمام است، ولی اگر می خواهد سفر خود را از آنجا هشت فرسخ یا بیشتر ادامه دهد وقتی به حدّ ترخّص رسید باید نماز را شكسته بخواند.
چیزهایی كه سفر را قطع می كند
مسأله 1160ـ چند چیز است كه سفر را قطع می كند و باید نماز را تمام خواند:
اوّل ـ رسیدن به «وطن»
منظور از وطن محلّی است كه انسان آن را برای اقامت و زندگی خود انتخاب كرده، خواه در آنجا متولّد شده باشد یا نه و خواه وطن پدر و مادرش باشد یا خودش آنجا را انتخاب كرده است.
[220]
مسأله 1161ـ هرگاه انسان جایی را برای «محلّ اقامت» خود انتخاب كند بطوری كه وقتی در آنجاست او را مسافر نمی گویند، خواه قصد اقامت دائم داشته باشد یا موقّت، مثلاً می خواهد دو سال یا بیشتر در آنجا بماند این محل در حكم وطن می باشد و همین گونه است حال مأموران ادارات كه ممكن است هر چند سال در محلّی باشند و آنجا حكم وطنشان را دارد.
مسأله 1162ـ ممكن است كسی در دو محل زندگی كند، مثلاً شش ماه در شهری و شش ماه دیگر در شهر دیگر، هردو وطن او محسوب می شود و حتّی ممكن است انسان دارای سه وطن باشد.
مسأله 1163ـ هرگاه انسان در محلّی زندگی می كرده و وطن او بوده، چنانچه از آنجا اعراض كند، یعنی دیگر قصد نداشته باشد در آنجا زندگی كند، هر چند گاهی به عنوان مسافرت و دیدار بستگان و دوستان به آنجا برود، نمازش در آنجا شكسته است، خواه در آنجا ملكی داشته باشد یا نه و خواه اقوام و بستگانش در آنجا زندگی كنند یا نكنند، مگر این كه قصد كند در آنجا ده روز بماند، همچنین اگر انسان غیر از وطن اصلی خود جای دیگری را برای زندگی انتخاب كند و شش ماه یا كمتر و بیشتر در آنجا بماند بعد، از آنجا اعراض نماید نمازش در آنجا شكسته است، خواه ملكی در آنجا داشته باشد یا نه.
دوم ـ قصد اقامت ده روز
مسأله 1164ـ هرگاه مسافری می خواهد ده روز پشت سر هم در محلّی بماند، یا می داند اجباراً باید در آنجا توقّف كند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1165ـ آنچه برای قصد اقامه كه در مسأله پیش گفته شد لازم است ماندن ده روز است و امّا شب قبل از آن و شب بعد از آن لزومی ندارد، بنابراین اگر از اذان صبح روز اوّل تا غروب روز دهم بماند (یعنی ده روز و نُه شب) باید نماز را تمام بخواند، همچنین اگر مثلاً قصدش این باشد كه از ظهر روز اوّل تا ظهر روز یازدهم توقف كند.
مسأله 1166ـ مسافری كه قصد دارد ده روز در محلّی بماند می تواند قصد كند در چند جا توقّف كند به شرط این كه فاصله آنها كم باشد (مثلاً یكی دو كیلومتر و یا بیشتر) بطوری كه بگویند او مسافر نیست، همچنین هیچ تفاوتی میان شهرهای بزرگ و كوچك نیست یعنی «بلاد كبیره» و «صغیره» تفاوتی در احكام مسافر ندارد.
مسأله 1167ـ مسافری كه قصد اقامه ده روز در محلّی كرده، اگر از اوّل قصد داشته باشد كه در بین ده روز به اطراف برود چنانچه جایی كه می خواهد برود به اندازه ای دور نیست كه جزء مسافرت محسوب شود باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر طوری است كه جزء مسافرت محسوب می شود باید تمام ده روز را شكسته بخواند.
مسأله 1168ـ هرگاه كسی قصد دارد ده روز در جایی بماند امّا احتمال می دهد در اثنا مانعی پیدا شود درصورتی كه مردم به این گونه احتمالات اعتنا نكنند باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر احتمال وجود مانع قوی باشد نمازش شكسته است.
مسأله 1169ـ هرگاه مسافری قصد ندارد ده روز در جایی توقف كند ولی قصدش این است كه مثلاً اگر رفیقش بیاید یا منزل خوبی پیدا كند ده روز بماند باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1170ـ هرگاه مسافری بداند مثلاً ده روز یا بیشتر به آخر ماه مانده و قصد كند كه تا آخر ماه در محلّی بماند، باید نماز را تمام بخواند، همچنین اگر نداند آن روز چندم ماه است و تا آخر ماه چقدر مانده، ولی قصدش این است كه به هر حال تا آخر ماه بماند، چنانچه در واقع تا آخر ماه ده روز یا بیشتر باشد، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1171ـ هرگاه كسی قصد اقامه ده روز كند و بعداً منصرف یا مردّد شود، اگر پیش از خواندن یك نماز چهار ركعتی باشد نمازش شكسته است، ولی اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی منصرف یا مردّد شود، باید تا وقتی در آنجاست نماز را تمام بخواند.
مسأله 1172ـ هرگاه كسی قصد ده روز كند و روزه بگیرد و بعد از ظهر از ماندن در
[222]
آنجا منصرف شود چنانچه یك نماز چهار ركعتی خوانده باشد روزه اش صحیح است و باید تا آنجا هست نمازها را تمام بخواند و روزه ماه رمضان را بگیرد امّا اگر نماز چهار ركعتی نخوانده روزه اش صحیح نیست و نمازها را نیز باید شكسته بخواند.
مسأله 1173ـ هرگاه شك كند كه آیا نماز چهار ركعتی خوانده و بعد منصرف یا مردّد شده یا نه، باید نمازهای خود را شكسته بخواند.
مسأله 1174ـ هرگاه مسافر به نیّت نماز شكسته مشغول نماز شود و در بین نماز تصمیم بگیرد ده روز یا بیشتر در آنجا بماند باید نماز را چهار ركعتی تمام كند و اگر بعكس قصد ده روز كرده بوده و مشغول نماز چهار ركعتی شده بود ولی در وسط نماز از قصد خود برگشت، چنانچه مشغول ركعت سوم نشده باید نماز را دو ركعتی تمام كند و بقیّه نمازها را نیز شكسته بخواند و اگر به ركوع ركعت سوم رفته نمازش باطل است و تا وقتی كه آنجاست باید شكسته بخواند.
مسأله 1175ـ كسی كه قصد كرده ده روز در محلّی بماند هرگاه بیشتر از ده روز بماند تا وقتی مسافرت نكرده باید نمازش را تمام بخواند و لازم نیست دوباره قصد ده روز كند.
مسأله 1176ـ مسافری كه قصد ده روز كرده باید روزه واجب را بگیرد و می تواند روزه مستحبّی به جاآورد و نافله های ظهر و عصر و عشا را هم بخواند.
مسأله 1177ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در جایی توقّف كند، چنانچه بعد از گذشتن ده روز یا بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی به جایی كه كمتر از چهار فرسخ است برود و به محلّ اقامه خود بازگردد، باید نماز را تمام بخواند و هرگاه بخواهد از محلّ اقامت به جای دیگری برود كه كمتر از هشت فرسخ است و در محلّ دوم ده روز بماند باید نماز خود را در مسیر راه و در جای دوم تمام بخواند، امّا اگر هشت فرسخ یا بیشتر باشد در مسیر راه شكسته می خواند و در محلّ دوم كه قصد اقامه كرده تمام می خواند.
مسأله 1178ـ هرگاه كسی به خیال این كه دوستانش می خواهند ده روز در محلّی
[223]
بمانند قصد ده روز كند و بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بفهمد كه آنها قصد نكرده اند و منصرف شود تا مدّتی كه او در آنجاست باید نماز را تمام بخواند.
سوم ـ توقّف یك ماه بدون قصد
مسأله 1179ـ هرگاه مسافر در محلّی توقّف كند ولی نمی داند مدّت توقّف او چند روز است باید نماز را شكسته بخواند، امّا بعد از گذشتن سی روز باید نماز را تمام بخواند، اگر چه مقدار كمی بعد از آن در آنجا بماند (اگر یك ماه از ماههای قمری بماند كه كمتر از سی روز باشد نیز كافی است مثلاً از دهم این ماه تا دهم ماه دیگر).
مسأله 1180ـ هرگاه كسی می خواهد نه روز یا كمتر در محلّی بماند بعد از گذشتن این مدّت باز تصمیم می گیرد نه روز یا كمتر بماند، تا سی روز، باید نماز را شكسته بخواند، از روز سی و یكم باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1181ـ هرگاه توقّف سی روز در یك محل نباشد كافی نیست، بنابراین اگر در جایی مثلاً بیست روز بدون قصد بماند سپس از آنجا چند فرسخ دورتر رود و بیست روز دیگر بماند نماز او شكسته است.
مسائل متفرّقه نماز مسافر
مسأله 1182ـ در چهار محل مسافر مخیّر است نماز را تمام یا شكسته بخواند: «مسجدالحرام»، «مسجد پیغمبر اكرم(صلی الله علیه وآله)»، «مسجد كوفه» و «حرم حضرت سیّد الشّهداء(علیه السلام)» و افضل در این موارد نماز تمام است و فرقی میان مسجدالحرام در عصر پیامبر(صلی الله علیه وآله) و ائمّه هدی(علیهم السلام) و اضافاتی كه بعداً بر آن افزوده شده، یا در آینده افزوده می شود نیست ، همچنین در مورد مسجد پیامبر(صلی الله علیه وآله) و كوفه و حرم حسینی.
مسأله 1183ـ كسی كه می داند مسافر است و نماز را باید شكسته بخواند اگر عمداً
[224]
تمام بخواند باطل است، همچنین اگر فراموش كند كه نماز مسافر شكسته است و تمام بخواند باید اعاده كند و نیز اگر حكم نماز مسافر را می دانست امّا توجّه نداشت كه در حال سفر است و نمازش را تمام بخواند، امّا اگر اصلاً این حكم را نمی دانست كه وظیفه مسافر نماز شكسته است و هنوز این مسأله را نشنیده بود اگر به جای نماز شكسته نماز را تمام بخواند نمازش صحیح است.
مسأله 1184ـ مسافری كه اجمالاً می داند باید نماز را شكسته بخواند اگر بعضی از جزئیّات آن را نداند (مثلاً نداند كه شرط این مسأله سفر هشت فرسخی است) چنانچه تمام بخواند احتیاط آن است كه بطور شكسته اعاده كند.
مسأله 1185ـ هرگاه فراموش كند كه مسافر است و نماز را تمام بخواند چنانچه در وقت یادش بیاید باید شكسته به جا آورد و اگر بعد از وقت متوجّه شود قضا ندارد.
مسأله 1186ـ كسی كه وظیفه اش نماز تمام است اگر عمداً یا از روی اشتباه یا فراموشی شكسته بخواند نمازش باطل است، حتّی اگر قصد اقامه ده روز كرده و نمی دانسته كه باید در این حال تمام بخواند و نماز خود را شكسته خوانده، احتیاط واجب آن است كه به صورت تمام اعاده كند.
مسأله 1187ـ هرگاه مشغول نماز چهار ركعتی است و در بین نماز یادش بیاید كه مسافر است، یا متوجّه شود كه سفر او هشت فرسخ است، اگر به ركوع ركعت سوم نرفته، باید نماز را دو ركعتی تمام كند و اگر به ركوع ركعت سوم رفته نمازش باطل است و باید شكسته بخواند.
مسأله 1188ـ هرگاه كسی مشغول نماز شكسته شود و در بین نماز یادش بیاید كه مسافر نیست و یا سفرش سفری نیست كه نماز در آن شكسته باشد، باید نماز را چهار ركعتی تمام كند و نمازش صحیح است.
مسأله 1189ـ هرگاه كسی اوّل وقت مسافر بوده و نماز را نخوانده و بعد به وطن یا جایی كه قصد دارد ده روز بماند وارد شود باید نماز را تمام بخواند و بعكس، اگر كسی اوّل وقت در وطن یا محلّ اقامت بوده و نماز را نخوانده، مسافرت كرد، باید
[225]
نمازش را در سفر شكسته بخواند.
مسأله 1190ـ هرگاه نماز انسان در سفر قضا شود باید قضای آن را شكسته بخواند (خواه در سفر قضا كند یا در وطن) و بعكس اگر در وطن نمازش قضا شود باید قضای آن را تمام بخواند (خواه در سفر قضا كند یا در وطن).
مسأله 1191ـ مستحبّ است مسافر به امید ثواب الهی بعد از هر نماز شكسته سی مرتبه سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ إلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَكْبَرُ بگوید.
مسأله 1192ـ حكم نماز مسافر مربوط به آسان بودن و سخت بودن سفر نیست، بلكه در مسافرتهای راحت امروز نیز با شرایطی كه گفته شد باید نماز را شكسته خواند.
شرط اوّل ـ سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد
مسأله 1120ـ كسی كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ (حدود 43 كیلومتر) است باید نماز را شكسته بخواند، خواه رفتنش چهار فرسخ (5/21 كیلومتر تقریباً) باشد یا كمتر یا بیشتر، همین اندازه كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ باشد نماز شكسته است و خواه در همان روز و شب برگردد یا فاصله ای بیفتد، مگر این كه در بین این
[213]
مسافت، ده روز قصد اقامه كند.
مسأله 1121ـ اگر شك دارد سفر او هشت فرسخ است یا نه، نباید نماز را شكسته بخواند، ولی در صورت شك باید از كسانی كه به آن راه آشنا هستند تحقیق كند، مگر این كه مشقّت زیادی داشته باشد.
مسأله 1122ـ مقدار مسافت را از راههای مختلف می توان دریافت نخست این كه خودش اندازه گیری كرده و یقین حاصل كند، دوم این كه در میان مردم معروف باشد، سوم این كه شخص مورد اعتمادی خبر دهد.
مسأله 1123ـ هرگاه یقین دارد سفر او هشت فرسخ است و نماز را شكسته بخواند، بعد بفهمد هشت فرسخ نبوده، نمازش باطل است و باید آن را اعاده كند و چهار ركعت بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید، امّا اگر یقین داشت مسافت مورد نظر هشت فرسخ نیست و در اثناء راه فهمید كه هشت فرسخ بوده باید نماز را شكسته بخواند و اگر تمام خوانده اعاده كند.
مسأله 1124ـ اگر میان دو محلّی كه فاصله آن كمتر از چهار فرسخ است چند مرتبه رفت و آمد كند نماز او شكسته نخواهد بود، هرچند روی هم رفته هشت فرسخ و بیشتر شود مگر این كه عرفاً به او مسافر بگویند و در این صورت بنا بر احتیاط هم نماز را تمام و هم شكسته بخواند.
مسأله 1125ـ هرگاه محلّی دو راه دارد كه یكی كمتر از هشت فرسخ و دیگری هشت فرسخ یا بیشتر است، اگر از راه اوّل برود باید تمام بخواند و اگر از راه دوم برود نمازش شكسته است.
مسأله 1126ـ برای حساب مسافت هشت فرسخ باید از آخرین خانه های شهر حساب كرد.
شرط دوم ـ از اوّل، قصد هشت فرسخ را داشته باشد
مسأله 1127ـ اگر اوّل می خواهد به محلّی كه كمتر از هشت فرسخ است برود ودر
[214]
وسط راه یا پس از رسیدن به آن مقصد قصد كند مسافرت خود را ادامه دهد بطوری كه مجموع مسافرت او هشت فرسخ باشد، چون از اوّل قصد نداشته باید نماز را تمام بخواند، ولی اگر در اثنا، یا پس از رسیدن به مقصد قصد كند از آنجا هشت فرسخ یا بیشتر برود، نماز او شكسته است.
مسأله 1128ـ كسی كه به دنبال گمشده ای می رود و نمی داند چه مقدار باید برود تا مقصود خود را پیدا كند، باید نماز را تمام بخواند، ولی در برگشتن چنانچه تا وطن یا محل اقامتش هشت فرسخ یا بیشتر باشد نماز او شكسته است.
مسأله 1129ـ كسی كه قصد هشت فرسخ دارد باید نمازش را شكسته
بخواند، هرچند هر روز مقدار كمی راه برود ولی به اندازه ای باشد كه به او
مسافر گویند.
مسأله 1130ـ كسی كه اختیارش در سفر با دیگری است مانند پسری كه با پدر خود مسافرت می كند، چنانچه بداند سفر پدرش هشت فرسخ است باید نماز را شكسته بخواند، حتّی اگر كسی را به اجبار به جایی می برند (مانند زندانی) و بداند مسافت او هشت فرسخ یا بیشتر است همین حكم را دارد، مگر این كه احتمال عقلایی بدهد كه پیش از رسیدن به چهار فرسخ از آنها جدا می شود و برمی گردد.
شرط سوم ـ در بین راه از قصدش برنگردد
مسأله 1131ـ اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد، یا مردّد شود باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت خود منصرف شود، باید نماز را شكسته بخواند، مگر این كه مردّد درماندن و برگشتن باشد و یا بخواهد همان جا ده روز بماند.
مسأله 1132ـ هرگاه بخواهد به محلّی كه هشت فرسخ یا بیشتر است برود، اگر پیش از آن كه به هشت فرسخ برسد مردّد شود كه بقیّه راه را برود یا نه و در آنجا مقداری متوقّف شود و بعد تصمیم بگیرد بقیّه راه را ادامه دهد باید نماز را شكسته بخواند و
[215]
اگر در حال تردید مقداری از مسافت را طی كند سپس تصمیمش بر ادامه راه شود، چنانچه باقیمانده راه با آنچه قبلاً با قصد طی كرده هشت فرسخ یا بیشتر باشد نماز را شكسته می خواند.
شرط چهارم ـ قبل از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود عبور نكند و نخواهد ده روز یا بیشتر در اثناء راه توقف كند.
مسأله 1133ـ اگر مسافر به وطن خود وارد شود سفر او قطع می گردد و همچنین اگر به محلّ اقامه ده روز برسد، حتّی اگر تردید دارد كه از وطنش بگذرد یا در جایی ده روز اقامه كند باز هم نماز او تمام است.
شرط پنجم ـ سفر او برای كار حرامی نباشد
مسأله 1134ـ اگر به قصد دزدی، خیانت، یا كار حرام دیگری سفر كند، باید نماز را تمام بخواند، همچنین اگر خود سفر حرام باشد مثل این كه چنان مسافرتی برای بدن او ضرر قابل ملاحظه ای دارد، یا زن بدون اجازه شوهر سفر كند (بنا بر احتیاط واجب) یا فرزند با نهی پدر و مادر سفر نماید بطوری كه مایه اذیّت آنها شود، باید نماز را تمام بخواند; ولی اگر سفر واجبی مانند حجّ واجب بوده باشد رضایت شوهر و پدر ومادر شرط نیست و نماز شكسته است.
مسأله 1135ـ هرگاه خود سفر حرام نباشد و به منظور كار حرامی نیز سفر نمی كند، ولی در اثناء سفر، معصیت یا معصیتهایی انجام می دهد، مثل این كه در سفر شراب بخورد، یا غیبت كند و به مردم ظلم نماید، نماز او شكسته است.
مسأله 1136ـ هرگاه برای فرار از انجام كار واجبی مسافرت نماید، مثل این كه بدهكار است و می تواند بدهی خود را بدهد و طلبكار هم مطالبه می كند، امّا او برای فرار از پرداخت بدهی مسافرت نماید، باید نماز را تمام به جا آورد، ولی اگر چنین
[216]
قصدی را ندارد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1137ـ اگر سفر حرام نیست، ولی سوار بر مركب غصبی شود، یا در زمین غصبی مسافرت می كند، بنابر احتیاط جمع میان نماز شكسته و تمام كند، یعنی هم نماز دو ركعتی هم چهارركعتی به جاآورد.
مسأله 1138ـ هرگاه كسی همراه ظالمی سفر كند و مسافرت او كمك به ظالم محسوب شود سفر او حرام است و نمازش را باید تمام بخواند، مگر آن كه مجبور باشد یا برای انجام وظیفه مهمتری مانند نجات جان مظلومی با او سفر كند كه در این صورت نمازش شكسته است.
مسأله 1139ـ مسافرت به قصد تفریح و گردش و استفاده از آب و هوا و مانند آن تا آنجا كه موجب اسراف و كار حرام دیگری نباشد جایز است و نماز را باید شكسته بخواند.
مسأله 1140ـ كسی كه برای امرار معاش به شكار می رود سفرش حلال و نمازش شكسته است، همچنین اگر برای فراهم كردن درآمد بیشتر باشد، امّا كسی كه برای لهو و تفریح و خوشگذرانی به شكار می رود، سفرش حرام ونمازش را باید تمام بخواند.
مسأله 1141ـ كسی كه از سفر معصیت بر می گردد اگر توبه كرده و تا محلّی كه می خواهد بر گردد هشت فرسخ یا بیشتر باشد، باید نماز را شكسته بخواند، همچنین اگر توبه نكرده ولی در بازگشت آلوده به معصیت نیست.
مسأله 1142ـ هرگاه كسی كه سفرش سفر معصیت است در اثناء راه از قصد
خود برگردد، چنانچه باقیمانده راه هشت فرسخ یا بیشتر باشد و یا مجموع
رفتن و برگشتن هشت فرسخ است باید نماز را شكسته بخواند، ولی بعكس اگر به قصد معصیت سفر نكرده، ولی در بین راه قصدش تغییر كند و بقیّه راه را برای معصیت برود، باید نماز را تمام بخواند، امّا آنچه را قبلاً شكسته خوانده اشكالی ندارد.
[217]
شرط ششم ـ از صحرانشین های خانه بدوش نباشد
مسأله 1143ـ «صحرانشینهای خانه بدوش» كه وطن خاصی ندارند و هرجا آب و خوراك برای خود و حیواناتشان فراهم باشد توقّف می كنند، باید در این مسافرتها نمازشان را تمام بخوانند و روزه را بگیرند.
مسأله 1144ـ هرگاه صحرانشین خانه به دوش مانند مردم دیگر برای زیارت خانه خدا، یا تجارت، یا مسافرت دیگری غیر از آن مسافرت كه جزء زندگی اوست برود باید نماز را شكسته بخواند.
شرط هفتم ـ شغل و كار او مسافرت نباشد
مسأله 1145ـ راننده ها، خلبان ها، كشتیبان ها و ساربان ها و مانند آنها كه سفر، شغل آنهاست باید نماز را تمام بخوانند هرچند در سفر اوّل باشد.
مسأله 1146ـ كسی كه شغلش مسافرت نیست، ولی مسافرت مقدّمه شغل اوست، مانند معلّم و كارگر و كارمندی كه خودش ساكن شهری است و همه روز برای انجام كار به نقطه دیگری می رود كه رفت و آمد او هشت فرسخ یا بیشتر است، باید نماز را تمام بخواند و روزه را بگیرد.
مسأله 1147ـ كسی كه شغلش مسافرت است اگر برای كار دیگری غیر از شغل خود (مثلاً برای حج یا زیارت یا مقصد دیگری) مسافرت كند، باید مانند سایر مسافران نماز را شكسته بخواند، ولی اگر راننده ای اتومبیل خود را برای زیارت كرایه دهد و در ضمن خودش هم زیارت كند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1148ـ كسانی كه راهنمای حج و مدیر كاروان حجّاج و مانند آن می باشند، در صورتی كه مسافرت جزء یا مقدّمه شغل آنها محسوب شود و این كار مدّت قابل ملاحظه ای (حدود چند ماه) به طول انجامد باید نماز را تمام بخوانند.
مسأله 1149ـ كسی كه در مقداری از سال شغلش مسافرت است مثل راننده ای كه
[218]
فقط در تابستان یا زمستان كار رانندگی می كند، باید در سفری كه مشغول به كارش هست نماز را تمام بخواند.
مسأله 1150ـ كسی كه شغلش رانندگی داخل شهرهاست اگر اتّفاقاً به سفر خارج از شهر برود و هشت فرسخ و بیشتر باشد نمازش شكسته است، امّا كسی كه هم رانندگی داخل شهر می كند و هم راننده بیابانی است وقتی به خارج شهر می رود نماز را باید تمام بخواند.
مسأله 1151ـ كسی كه شغلش مسافرت است اگر ده روز یا بیشتر در محلّی بماند، خواه وطن او باشد یا نه، و خواه از اوّل، قصد ده روز را داشته یا نه، باید در سفر اوّل نماز را شكسته بخواند و اگر شك كند كه ده روز مانده یا نه، باید نمازش را تمام بخواند.
مسأله 1152ـ كسانی كه برای خود وطنی اختیار نكرده اند و به سیاحت و جهانگردی مشغولند باید نماز را تمام بخوانند.
مسأله 1153ـ كسی كه شغلش مسافرت نیست، ولی در شهر یا دهی جنسی دارد كه برای حمل آن مسافرتهای پی در پی می كند باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1154ـ كسی كه از وطنش صرف نظر كرده و می خواهد وطن دیگری برای خود انتخاب كند باید در مسافرت نماز را شكسته بخواند، مگر آن كه سفرش طولانی شود و جزء افراد خانه بدوش حساب شود.
شرط هشتم ـ به حدّ ترخّص برسد
مسأله 1155ـ «حدّ ترخّص» یعنی از وطن یا محلّ اقامتش به اندازه ای دور شود كه صدای اذان شهر را نشنود و مردم شهر او را نبینند، امّا دیدن و ندیدن دیوارهای شهر اثری ندارد، ولی باید در هوا گرد و غبار یا مه یا چیز دیگری كه مانع دیدن است یا سرو صدایی كه مانع شنیدن است وجود نداشته باشد و اگر یكی از این دو علامت حاصل شود كافی است، به شرط اینكه یقین به نبودن دیگری نداشته باشد، و الاّ
[219]
احتیاط جمع میان نماز شكسته و تمام است.
مسأله 1156ـ معیار در شهرها شهرهای معمولی است و اگر شهری زیاد در گودی یا در بلندی قرار گرفته باشد باید مطابق شهرهای معمولی با آن رفتار كرد، یعنی ببینیم چه اندازه مسافت سبب می شود كه در شهرهای معمولی انسان صدای اذان شهر را نشنود و اهالی شهر او را نبینند.
مسأله 1157ـ هرگاه شك كند به حدّ ترخّص رسیده یا نه، یا نداند صدایی را كه می شنود صدای اذان است یا صدای دیگر، باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر بفهمد صدای اذان است ولی كلمات آن قابل تشخیص نباشد احتیاط جمع است.
مسأله 1158ـ هرگاه به جایی برسد كه اذان شهر را كه معمولاً در جای بلند می گویند نشنود نمازش شكسته است، هر چند اذانی را كه با بلند گوهای قوی می گویند بشنود و اگر كسی گوش و چشمش از معمول ضعیف تر یا بسیار قوی تر است اعتباری به آن نیست بلكه اعتبار به گوش و چشمهای معمولی است.
مسأله 1159ـ هرگاه كسی در اثناء مسافرت به وطنش برسد نمازش در آنجا تمام است، ولی اگر می خواهد سفر خود را از آنجا هشت فرسخ یا بیشتر ادامه دهد وقتی به حدّ ترخّص رسید باید نماز را شكسته بخواند.
چیزهایی كه سفر را قطع می كند
مسأله 1160ـ چند چیز است كه سفر را قطع می كند و باید نماز را تمام خواند:
اوّل ـ رسیدن به «وطن»
منظور از وطن محلّی است كه انسان آن را برای اقامت و زندگی خود انتخاب كرده، خواه در آنجا متولّد شده باشد یا نه و خواه وطن پدر و مادرش باشد یا خودش آنجا را انتخاب كرده است.
[220]
مسأله 1161ـ هرگاه انسان جایی را برای «محلّ اقامت» خود انتخاب كند بطوری كه وقتی در آنجاست او را مسافر نمی گویند، خواه قصد اقامت دائم داشته باشد یا موقّت، مثلاً می خواهد دو سال یا بیشتر در آنجا بماند این محل در حكم وطن می باشد و همین گونه است حال مأموران ادارات كه ممكن است هر چند سال در محلّی باشند و آنجا حكم وطنشان را دارد.
مسأله 1162ـ ممكن است كسی در دو محل زندگی كند، مثلاً شش ماه در شهری و شش ماه دیگر در شهر دیگر، هردو وطن او محسوب می شود و حتّی ممكن است انسان دارای سه وطن باشد.
مسأله 1163ـ هرگاه انسان در محلّی زندگی می كرده و وطن او بوده، چنانچه از آنجا اعراض كند، یعنی دیگر قصد نداشته باشد در آنجا زندگی كند، هر چند گاهی به عنوان مسافرت و دیدار بستگان و دوستان به آنجا برود، نمازش در آنجا شكسته است، خواه در آنجا ملكی داشته باشد یا نه و خواه اقوام و بستگانش در آنجا زندگی كنند یا نكنند، مگر این كه قصد كند در آنجا ده روز بماند، همچنین اگر انسان غیر از وطن اصلی خود جای دیگری را برای زندگی انتخاب كند و شش ماه یا كمتر و بیشتر در آنجا بماند بعد، از آنجا اعراض نماید نمازش در آنجا شكسته است، خواه ملكی در آنجا داشته باشد یا نه.
دوم ـ قصد اقامت ده روز
مسأله 1164ـ هرگاه مسافری می خواهد ده روز پشت سر هم در محلّی بماند، یا می داند اجباراً باید در آنجا توقّف كند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1165ـ آنچه برای قصد اقامه كه در مسأله پیش گفته شد لازم است ماندن ده روز است و امّا شب قبل از آن و شب بعد از آن لزومی ندارد، بنابراین اگر از اذان صبح روز اوّل تا غروب روز دهم بماند (یعنی ده روز و نُه شب) باید نماز را تمام بخواند، همچنین اگر مثلاً قصدش این باشد كه از ظهر روز اوّل تا ظهر روز یازدهم توقف كند.
مسأله 1166ـ مسافری كه قصد دارد ده روز در محلّی بماند می تواند قصد كند در چند جا توقّف كند به شرط این كه فاصله آنها كم باشد (مثلاً یكی دو كیلومتر و یا بیشتر) بطوری كه بگویند او مسافر نیست، همچنین هیچ تفاوتی میان شهرهای بزرگ و كوچك نیست یعنی «بلاد كبیره» و «صغیره» تفاوتی در احكام مسافر ندارد.
مسأله 1167ـ مسافری كه قصد اقامه ده روز در محلّی كرده، اگر از اوّل قصد داشته باشد كه در بین ده روز به اطراف برود چنانچه جایی كه می خواهد برود به اندازه ای دور نیست كه جزء مسافرت محسوب شود باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر طوری است كه جزء مسافرت محسوب می شود باید تمام ده روز را شكسته بخواند.
مسأله 1168ـ هرگاه كسی قصد دارد ده روز در جایی بماند امّا احتمال می دهد در اثنا مانعی پیدا شود درصورتی كه مردم به این گونه احتمالات اعتنا نكنند باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر احتمال وجود مانع قوی باشد نمازش شكسته است.
مسأله 1169ـ هرگاه مسافری قصد ندارد ده روز در جایی توقف كند ولی قصدش این است كه مثلاً اگر رفیقش بیاید یا منزل خوبی پیدا كند ده روز بماند باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1170ـ هرگاه مسافری بداند مثلاً ده روز یا بیشتر به آخر ماه مانده و قصد كند كه تا آخر ماه در محلّی بماند، باید نماز را تمام بخواند، همچنین اگر نداند آن روز چندم ماه است و تا آخر ماه چقدر مانده، ولی قصدش این است كه به هر حال تا آخر ماه بماند، چنانچه در واقع تا آخر ماه ده روز یا بیشتر باشد، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1171ـ هرگاه كسی قصد اقامه ده روز كند و بعداً منصرف یا مردّد شود، اگر پیش از خواندن یك نماز چهار ركعتی باشد نمازش شكسته است، ولی اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی منصرف یا مردّد شود، باید تا وقتی در آنجاست نماز را تمام بخواند.
مسأله 1172ـ هرگاه كسی قصد ده روز كند و روزه بگیرد و بعد از ظهر از ماندن در
[222]
آنجا منصرف شود چنانچه یك نماز چهار ركعتی خوانده باشد روزه اش صحیح است و باید تا آنجا هست نمازها را تمام بخواند و روزه ماه رمضان را بگیرد امّا اگر نماز چهار ركعتی نخوانده روزه اش صحیح نیست و نمازها را نیز باید شكسته بخواند.
مسأله 1173ـ هرگاه شك كند كه آیا نماز چهار ركعتی خوانده و بعد منصرف یا مردّد شده یا نه، باید نمازهای خود را شكسته بخواند.
مسأله 1174ـ هرگاه مسافر به نیّت نماز شكسته مشغول نماز شود و در بین نماز تصمیم بگیرد ده روز یا بیشتر در آنجا بماند باید نماز را چهار ركعتی تمام كند و اگر بعكس قصد ده روز كرده بوده و مشغول نماز چهار ركعتی شده بود ولی در وسط نماز از قصد خود برگشت، چنانچه مشغول ركعت سوم نشده باید نماز را دو ركعتی تمام كند و بقیّه نمازها را نیز شكسته بخواند و اگر به ركوع ركعت سوم رفته نمازش باطل است و تا وقتی كه آنجاست باید شكسته بخواند.
مسأله 1175ـ كسی كه قصد كرده ده روز در محلّی بماند هرگاه بیشتر از ده روز بماند تا وقتی مسافرت نكرده باید نمازش را تمام بخواند و لازم نیست دوباره قصد ده روز كند.
مسأله 1176ـ مسافری كه قصد ده روز كرده باید روزه واجب را بگیرد و می تواند روزه مستحبّی به جاآورد و نافله های ظهر و عصر و عشا را هم بخواند.
مسأله 1177ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در جایی توقّف كند، چنانچه بعد از گذشتن ده روز یا بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی به جایی كه كمتر از چهار فرسخ است برود و به محلّ اقامه خود بازگردد، باید نماز را تمام بخواند و هرگاه بخواهد از محلّ اقامت به جای دیگری برود كه كمتر از هشت فرسخ است و در محلّ دوم ده روز بماند باید نماز خود را در مسیر راه و در جای دوم تمام بخواند، امّا اگر هشت فرسخ یا بیشتر باشد در مسیر راه شكسته می خواند و در محلّ دوم كه قصد اقامه كرده تمام می خواند.
مسأله 1178ـ هرگاه كسی به خیال این كه دوستانش می خواهند ده روز در محلّی
[223]
بمانند قصد ده روز كند و بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بفهمد كه آنها قصد نكرده اند و منصرف شود تا مدّتی كه او در آنجاست باید نماز را تمام بخواند.
سوم ـ توقّف یك ماه بدون قصد
مسأله 1179ـ هرگاه مسافر در محلّی توقّف كند ولی نمی داند مدّت توقّف او چند روز است باید نماز را شكسته بخواند، امّا بعد از گذشتن سی روز باید نماز را تمام بخواند، اگر چه مقدار كمی بعد از آن در آنجا بماند (اگر یك ماه از ماههای قمری بماند كه كمتر از سی روز باشد نیز كافی است مثلاً از دهم این ماه تا دهم ماه دیگر).
مسأله 1180ـ هرگاه كسی می خواهد نه روز یا كمتر در محلّی بماند بعد از گذشتن این مدّت باز تصمیم می گیرد نه روز یا كمتر بماند، تا سی روز، باید نماز را شكسته بخواند، از روز سی و یكم باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1181ـ هرگاه توقّف سی روز در یك محل نباشد كافی نیست، بنابراین اگر در جایی مثلاً بیست روز بدون قصد بماند سپس از آنجا چند فرسخ دورتر رود و بیست روز دیگر بماند نماز او شكسته است.
مسائل متفرّقه نماز مسافر
مسأله 1182ـ در چهار محل مسافر مخیّر است نماز را تمام یا شكسته بخواند: «مسجدالحرام»، «مسجد پیغمبر اكرم(صلی الله علیه وآله)»، «مسجد كوفه» و «حرم حضرت سیّد الشّهداء(علیه السلام)» و افضل در این موارد نماز تمام است و فرقی میان مسجدالحرام در عصر پیامبر(صلی الله علیه وآله) و ائمّه هدی(علیهم السلام) و اضافاتی كه بعداً بر آن افزوده شده، یا در آینده افزوده می شود نیست ، همچنین در مورد مسجد پیامبر(صلی الله علیه وآله) و كوفه و حرم حسینی.
مسأله 1183ـ كسی كه می داند مسافر است و نماز را باید شكسته بخواند اگر عمداً
[224]
تمام بخواند باطل است، همچنین اگر فراموش كند كه نماز مسافر شكسته است و تمام بخواند باید اعاده كند و نیز اگر حكم نماز مسافر را می دانست امّا توجّه نداشت كه در حال سفر است و نمازش را تمام بخواند، امّا اگر اصلاً این حكم را نمی دانست كه وظیفه مسافر نماز شكسته است و هنوز این مسأله را نشنیده بود اگر به جای نماز شكسته نماز را تمام بخواند نمازش صحیح است.
مسأله 1184ـ مسافری كه اجمالاً می داند باید نماز را شكسته بخواند اگر بعضی از جزئیّات آن را نداند (مثلاً نداند كه شرط این مسأله سفر هشت فرسخی است) چنانچه تمام بخواند احتیاط آن است كه بطور شكسته اعاده كند.
مسأله 1185ـ هرگاه فراموش كند كه مسافر است و نماز را تمام بخواند چنانچه در وقت یادش بیاید باید شكسته به جا آورد و اگر بعد از وقت متوجّه شود قضا ندارد.
مسأله 1186ـ كسی كه وظیفه اش نماز تمام است اگر عمداً یا از روی اشتباه یا فراموشی شكسته بخواند نمازش باطل است، حتّی اگر قصد اقامه ده روز كرده و نمی دانسته كه باید در این حال تمام بخواند و نماز خود را شكسته خوانده، احتیاط واجب آن است كه به صورت تمام اعاده كند.
مسأله 1187ـ هرگاه مشغول نماز چهار ركعتی است و در بین نماز یادش بیاید كه مسافر است، یا متوجّه شود كه سفر او هشت فرسخ است، اگر به ركوع ركعت سوم نرفته، باید نماز را دو ركعتی تمام كند و اگر به ركوع ركعت سوم رفته نمازش باطل است و باید شكسته بخواند.
مسأله 1188ـ هرگاه كسی مشغول نماز شكسته شود و در بین نماز یادش بیاید كه مسافر نیست و یا سفرش سفری نیست كه نماز در آن شكسته باشد، باید نماز را چهار ركعتی تمام كند و نمازش صحیح است.
مسأله 1189ـ هرگاه كسی اوّل وقت مسافر بوده و نماز را نخوانده و بعد به وطن یا جایی كه قصد دارد ده روز بماند وارد شود باید نماز را تمام بخواند و بعكس، اگر كسی اوّل وقت در وطن یا محلّ اقامت بوده و نماز را نخوانده، مسافرت كرد، باید
[225]
نمازش را در سفر شكسته بخواند.
مسأله 1190ـ هرگاه نماز انسان در سفر قضا شود باید قضای آن را شكسته بخواند (خواه در سفر قضا كند یا در وطن) و بعكس اگر در وطن نمازش قضا شود باید قضای آن را تمام بخواند (خواه در سفر قضا كند یا در وطن).
مسأله 1191ـ مستحبّ است مسافر به امید ثواب الهی بعد از هر نماز شكسته سی مرتبه سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ إلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَكْبَرُ بگوید.
مسأله 1192ـ حكم نماز مسافر مربوط به آسان بودن و سخت بودن سفر نیست، بلكه در مسافرتهای راحت امروز نیز با شرایطی كه گفته شد باید نماز را شكسته خواند.